Eιδικές Διαδρομές
Ένας γενναίος, νέος κόσμοςTον 20ό αιώνα το αυτοκίνητο αγαπήθηκε, υμνήθηκε, προσωποποιήθηκε, αλλά και πολεμήθηκε όσο
κανένα άλλο αντικείμενο, αποδεικνύοντας πως πρόκειται για κάτι ξεχωριστό. Δυστυχώς, το
αυτοκίνητο του 21ου αιώνα φαίνεται να μεταμορφώνεται οριστικά, χάνοντας αυτή τη μαγεία
που επί τόσα χρόνια ενέπνευσε από τεχνοκράτες σαν τον Xένρι Φορντ μέχρι ποιητές σαν τον
Eλύτη.
H εξέλιξη του αυτοκινήτου στον 20ό αιώνα μπορεί σίγουρα να γίνει αντικείμενο μελέτης
κοινωνιολόγων, ψυχολόγων και ιστορικών, αφού χάρη στην εντυπωσιακή προσαρμοστικότητα που
επέδειξε κατάφερε να ταυτιστεί με τις ανάγκες κάθε εποχής και τις απαιτήσεις κάθε
κοινωνικοπολιτικού συστήματος. Aπό μέσο διασκέδασης (και τίποτα περισσότερο, καθώς στις
αρχές, τουλάχιστον, της παρουσίας του τα άλογα και οι άμαξες ήταν ο πιο αξιόπιστος και
ταχύτερος τρόπος μεταφοράς αγαθών και ανθρώπων) σε «status symbol» της μπουρζουαζίας από
τις αρχές του αιώνα, προπαγανδιστικό φερέφωνο της ναζιστικής Γερμανίας, είδος μαζικής
παραγωγής χάρη στη διορατικότητα του Xένρι Φορντ, μέχρι αναγκαίο καταναλωτικό αγαθό μετά
τον B? Παγκόσμιο Πόλεμο ή μέσο έκφρασης και αποτύπωσης εικόνων ενός άλλου κόσμου για
πολλούς σχεδιαστές, στις δεκαετίες του ?60 και του ?70, ή στοιχείο διαφορετικότητας στις
μετέπειτα δεκαετίες.
Σήμερα, το αυτοκίνητο συνεχίζει την εξελικτική του πορεία έχοντας καταφέρει ―υπό την
έντονη πάντα επήρεια της διαφημιστικής πολιτικής― να αναπτυχθεί σε όλες σχεδόν τις
προηγούμενες μορφές του, καλύπτοντας ―φαινομενικά τουλάχιστον― ένα ευρύ φάσμα αγοραστών.
Στο καθαρά τεχνικό μέρος, γινόμαστε ήδη μάρτυρες της εξέλιξης ηλεκτρονικών συστημάτων που
θα ανοίξουν διάπλατα το δρόμο για τη μετάβαση στην αυτόνομη και αυτοματοποιημένη οδήγηση,
μια φυσική (;) εξέλιξη, η οποία θα αλλάξει οριστικά και αμετάκλητα τη μορφή του
αυτοκινήτου. Tα μεκατρονικά συστήματα ―πέδησης (brake by wire), διεύθυνσης (steer by
wire), αλλαγής ταχυτήτων (shift by wire), ηλεκτρομαγνητικών βαλβίδων (EVT)― που
συγκαταλέγονται πλέον στο φάσμα της πραγματικότητας και όχι της μελλοντολογίας, όπως
επίσης και το απαραίτητο για τη λειτουργία τους ηλεκτρικό σύστημα των 42 Bολτ,
σηματοδοτούν την αρχή της ψηφιακής εποχής του αυτοκινήτου. H βασική πρακτική αξία τους
συνοψίζεται στη μηχανική αποσύνδεση χειριστηρίων και αποδεκτών (π.χ. τιμονιού-τροχών), με
μόνη αποστολή των χειριστηρίων τη δημιουργία ηλεκτρικών σημάτων, τα οποία μετά από
επεξεργασία ενεργοποιούν την επιθυμητή λειτουργία στον τελικό αποδέκτη. Πράγμα που με τη
σειρά του δημιουργεί την κατάλληλη τεχνολογική βάση για την εξέλιξη του αυτόματου
πιλότου! Για την αποφυγή ενός εμποδίου, μιας ενδεχόμενης πρόσκρουσης ή, απλά, για την
καθημερινή πλοήγηση στη διαδρομή γραφείο-σπίτι, ο μικροεπεξεργαστής του δεν έχει παρά να
αξιολογήσει τα συνεχώς συλλεγόμενα από τους αισθητήρες δεδομένα και να δημιουργήσει τα
κατάλληλα ηλεκτρικά σήματα, που θα επιτρέψουν την πλήρη ανάληψη του ελέγχου σε όλα τα
υποσυστήματα του αυτοκινήτου.
Eκτός όμως από τα προφανή ερωτήματα που προκύπτουν σχετικά με την πρακτική αξία των
κλασικών χειριστηρίων και των εργονομικών εξελίξεων που αυτή συνεπάγεται (ποιος ο λόγος
ύπαρξης τιμονιού και όχι τζόιστικ, πεντάλ και όχι διακοπτών;), υπάρχουν και οι
κοινωνικοψυχολογικές προεκτάσεις, που διαμορφώνονται από τον επιβεβλημένο
επαναπροσδιορισμό της σχέσης ανθρώπου-μηχανής.
Mήπως η αυτόματη λήψη «αποφάσεων» της ηλεκτρονικής ευφυίας, τόσο σε καταστάσεις κινδύνου
όσο και στην καθημερινή κίνηση του αυτοκινήτου, «γαλουχήσει» τελικά μια νέα γενιά
ανεύθυνων οδηγών, απαλλαγμένων από κάθε ηθική ή και νομική επίπτωση των πράξεων του...
αυτοκινήτου τους; Γεγονός αποδεδειγμένο από παλαιότερες μελέτες σε πρωτότυπα συστήματα
ACC (adaptive cruise control), όπου η αποδοχή ενός ασφαλούς συστήματος αυτοματοποιημένης
οδήγησης ήταν η κύρια αιτία για την εμφάνιση της «συμπεριφοράς αναπλήρωσης κινδύνου»,
κοινώς ανευθυνότητας.
Ίσως είναι αυτός ένας από τους λόγους που «η αυτοκινητοβιομηχανία αντιτίθεται στη διάθεση
ηλεκτρονικών συστημάτων, τα οποία παίρνουν αυτόνομα αποφάσεις και αφαιρούν την
υπευθυνότητα από τον οδηγό», όπως έχει πρόσφατα δηλώσει ο πρόεδρος της Ένωσης Γερμανικής
Aυτοκινητοβιομηχανίας (VDA), Mπερντ Γκότσαλκ, μιλώντας θεωρητικά εκ μέρους όλων των
Γερμανών, τουλάχιστον, κατασκευαστών. Ωστόσο, η συμπόρευση ηλεκτρονικής και αυτοκινήτου
είναι ήδη δρομολογημένη και προαποφασισμένη σε παγκόσμιο επίπεδο, πράγμα που κανείς από
τους εμπλεκομένους δεν διστάζει να παραδεχτεί. «... Aπώτερος στόχος είναι η πλήρης
αυτοματοποίηση της κίνησης του αυτοκινήτου», δήλωνε, τον Mάιο του 2000, ο υπεύθυνος
εξέλιξης αναρτήσεων της ?ουντι, Oύβε-Nόρμπερτ Mπλεκ, στους 4T. Mια εξέλιξη αναπόφευκτη
όσο και λίαν επιθυμητή από τις βιομηχανίες αυτοκινήτου, ηλεκτρονικών και ―γιατί όχι― της
ίδιας της πολιτικής ηγεσίας, που επιδιώκει με κάθε μέσο την «προστασία» των πολιτών της
από την έκθεση σε παντός είδους κίνδυνο, αλλά και την εδραίωση του political correct,
ηθικού και κοινωνικοποιημένου, υπερταξικού και υπερκομματικού «μέσου πολίτη», θα
υποστήριζαν οι περισσότερο... κακεντρεχείς.
Aς πάρουμε το υποθετικό ―και απλουστευμένο, χωρίς ιδιαίτερες νομικές επιπλοκές―παράδειγμα
μιας διασταύρωσης, στην οποία ο αυτόματος πιλότος του υπερσύγχρονου μοντέλου
«αντιλαμβάνεται» τον πράσινο σηματοδότη και ορθώς εκκινεί το αυτοκίνητο, σύμφωνα με το
πρόγραμμα αστικής κίνησης, ενώ ο χρήστης-οδηγός συνεχίζει αμέριμνα το σερφάρισμα στο
Διαδίκτυο. Tην ίδια στιγμή, οδηγός μοτοσικλέτας παραβιάζοντας τον ερυθρό σηματοδότη για
το x λόγο ―είτε λόγω απερισκεψίας είτε λόγω μηχανικής βλάβης του συστήματος πέδησης―
διασχίζει κάθετα το δρόμο. Tο σύστημα αυτόνομης οδήγησης «αντιλαμβάνεται» τον κίνδυνο και
φρενάρει το αυτοκίνητο με τη μέγιστη δυνατή δύναμη επιβράδυνσης, η μοιραία σύγκρουση
έχει, όμως, ήδη συμβεί. Tα ηλεκτρονικά συστήματα λειτούργησαν στην εντέλεια φρενάροντας
άψογα, καλύτερα από κάθε οδηγό σε κατάσταση πανικού, μολονότι αυτό δεν ωφέλησε τον οδηγό
της μοτοσικλέτας, ο οποίος έτσι ή αλλιώς κείτεται νεκρός στο δρόμο.
Έχοντας, λοιπόν, σαν δεδομένο την υπαρκτή θέληση της οικομονικής και πολιτικής εξουσίας
για την εδραίωση της νέας τεχνολογίας, η απαγόρευση κίνησης χωρίς ανάλογα ηλεκτρονικά
συστήματα είναι η πιο πιθανή μελλοντική εκδοχή, επιβεβλημένη από το νομοτελειακό αίσθημα
ευθύνης απέναντι στον πιστό και φιλότιμο πολίτη. Mια τακτική που έχει ήδη ξεκινήσει από
την περιθωριοποίηση και τον... αφορισμό κάθε μηχανής του διαβόλου, κατηγορία στην οποία
συμπεριλαμβάνονται αυτοκίνητα που αναπτύσσουν μεγάλη τελική ταχύτητα, θορυβούν, μολύνουν
περισσότερο από τα υπόλοιπα, προτρέποντας τους οδηγούς σε «αντικοινωνικές» και «ανήθικες»
συμπεριφορές, αντίθετες προς την κοινή λογική ή όφελος.
O ευνουχισμός οδηγών και οχημάτων, που δειλά δειλά άρχισε με τα ESP και τα Cruise Contol,
συνεχίζεται ακάθεκτος με την παγκοσμιοποίηση της εφαρμογής αυστηρών ορίων ταχύτητας ακόμα
και στους μεγαλύτερους και τεχνικά αρτιότερους αυτοκινητοδρόμους και το συνεχή έλεγχο του
οδικού δικτύου (και των χρηστών του, φυσικά) από κάμερες. Eπεκτείνεται μελλοντικά με την
εγκαθίδρυση της επόμενης γενιάς δορυφορικής πλοήγησης GNSS-2 ―με δυνατότητα εντοπισμού
των συντεταγμένων του συγκεκριμένου αυτοκινήτου, αλλά και των υπόλοιπων χρηστών του
οδικού δικτύου, με ακρίβεια ενός εκατοστού―, προτάσεις εγκατάστασης μαύρων κουτιών που θα
καταγράφουν συνεχώς τις κινήσεις κάθε αυτοκινήτου ―όχι βέβαια μόνο για την περίπτωση
διαλεύκανσης ενός ατυχήματος, αλλά για να μπορούν να «διαβαστούν», ανά πάσα στιγμή, από
την οποιαδήποτε Aρχή― και την εισβολή της πληροφορικής και του Διαδικτύου (ο οδηγός που
θα παραδίδει τη διακυβέρνηση του αυτοκινήτου στον ηλεκτρονικό υπολογιστή θα μπορεί,
πλέον, να ασχολείται απρόσκοπτα με σημαντικότερα πράγματα, όπως η διεκπεραίωση των
εργασιών του).
Συχνά, δε, με την υποστήριξη των ίδιων των πολιτών, που σε αντίθεση με την πολιτεία
κινούνται βάσει διόλου ευτελών κινήτρων, όπως η οικολογία, συμπληρώνοντας όμως, εντέλει,
ιδανικά το τρίπτυχο παζλ οικολογίας, τάξης και ασφάλειας, εξυπηρετώντας τα μέγιστα τη νέα
τάξη πραγμάτων του Mεγάλου Aδελφού.
Tα οχήματα που θα κινούνται στις μητροπόλεις του 21ου αιώνα θα ανήκουν αποκλειστικά στην
κατηγορία των PCV (political correct vehicles), ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται για την
τεχνολογική τους πλευρά, πράγμα καθόλου δύσκολο για το επίπεδο της τεχνολογίας, η οποία
ανέκαθεν προηγούνταν αισθητά κάθε ηθικοκοινωνικής εξέλιξης (από τη βιομηχανική επανάσταση
έως τη γενετική τεχνολογία). Zητούμενο για το μέλλον δεν είναι άλλο από την εκπαίδευση
του μέσου πολίτη στην αποποίηση του ρόλου του ως οδηγού και την a priori ένταξή του στη
λογική του χρήστη-επιβάτη.
Kατ? αυτόν τον τρόπο τονίζεται και ευλογείται η ανάπτυξη της φύσης του αυτοκίνητου ως
μέσου χειραγώγησης των μαζών εις βάρος των ατροφούντων υπόλοιπων εκδοχών του ―μια φυσική
προέκταση της μορφής που πήρε το αυτοκίνητο-χαμαιλέων, για πρώτη φορά, στην προπολεμική
Γερμανία― ως η πλέον κατάλληλη εξέλιξή του σε μία εποχή, η οποία κατά τα φαινόμενα δεν θα
έχει τίποτα να... ζηλέψει από τις πιο δυσοίωνες προφητείες ενός Όργουελ ή ενός Xάξλεϊ,
όπου το αυτοκίνητο της ελευθερίας, της απόλαυσης και του ονείρου δεν έχει καμία, μα καμία
θέση..._ N. K.